Theo thống kê của Bộ Tài chính, trong hai tháng đầu năm, nhập siêu của cả nước lên tới hơn 4 tỷ USD, trong đó kim ngạch ôtô dưới 12 chỗ ngồi nhập khẩu là 94 triệu USD, cao gấp 10 lần so với cùng kỳ năm trước. Bên cạnh đó, ùn tắc giao thông đã trở nên ngày càng trầm trọng do lượng xe tham gia giao thông tăng nhanh chóng. Lượng xe nhập lại chủ yếu tập trung ở Hà Nội và TP HCM - hai trung tâm kinh tế xã hội lớn đồng thời cũng là địa bàn ách tắc giao thông nhiều nhất.

"Trước tình hình đó, việc tăng thuế nhập khẩu ôtô là biện pháp ứng phó cấp bách, không những làm giảm nhập siêu, hạn chế ùn tắc giao thông mà còn góp phần đảm bảo cân đối vĩ mô của Nhà nước", ông Trung nói. Theo ông, mức thuế 70% sẽ được duy trì trong một số năm, sau đó giảm dần phù hợp với cam kết WTO.

Sở hữu xe hơi vẫn là giấc mơ của nhiều người. Ảnh: Hoàng Hà.

Tại cuộc gặp "thân mật" hồi tháng 10/2007 giữa các bộ Công thương, Tài chính và Giao thông Vận tải với các doanh nghiệp ôtô, Vụ trưởng Vụ chính sách thuế (Bộ Tài chính) Hà Huy Tuấn nói, tất cả các chính sách thuế đưa ra đều căn cứ vào chiến lược phát triển nền công nghiệp ôtô của Bộ Công thương và quy hoạch phát triển hạ tầng của Bộ Giao thông Vận tải. Cũng tại đây, Phó vụ trưởng Khoa học công nghệ (Bộ Giao thông Vận tải) Chu Mạnh Hùng khẳng định: "Cơ sở hạ tầng của chúng tôi thừa sức đáp ứng được lượng xe lưu hành hiện tại và luôn sẵn sàng ủng hộ nền công nghiệp ôtô phát triển".

Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong - Trưởng phòng nghiên cứu Kinh tế - Viện Nghiên cứu phát triển Kinh tế - Xã hội Hà Nội cho rằng, cách điều hành chính sách thuế của Bộ Tài chính thời gian qua chẳng theo quy luật nào. Ba lần giảm thuế nhập khẩu ôtô trong năm 2007, Bộ Tài chính nói là phù hợp với cam kết, phù hợp chiến lược phát triển ngành và không ảnh hưởng đến hạ tầng cơ sở. Lẽ ra ngay tại thời điểm ấy đã phải tính toán được lượng xe ngoại sẽ về thị trường bao nhiêu và hạ tầng cơ sở có đủ sức đáp ứng hay không.

Nạn ùn tắc giao thông đã xảy ra từ rất lâu, trước khi ôtô nhập khẩu về nhiều. Còn nếu cho xe hơi là nguyên nhân chính gây ùn tắc, thì cả xe sản xuất trong nước cũng là thủ phạm. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, trong 2 tháng đầu năm lượng xe nhập khẩu khoảng 6.000 xe, trong khi lượng xe bán ra của 11 liên doanh đạt 7.386 chiếc.

Hơn nữa tình trạng ùn tắc giao thông chủ yếu xảy ra tại hai thành phố lớn, không thể vì thế hạn chế xe nhập cho các địa phương khác. Số liệu của Cục Cảnh sát Giao thông đường bộ - đường sắt cho thấy trong tháng 2 toàn quốc có khoảng 11.397 xe ôtô đăng ký mới, trong đó Hà Nội chiếm khoảng 2.048 chiếc, TP HCM hơn 2.000 xe.

"Tôi cho rằng thị trường xe hơi VN vẫn nặng tính chất bảo hộ và còn dấu ấn rất rõ của sự lobby. Việc hạn chế ùn tắc giao thông, hạn chế nhập siêu chỉ là cái cớ để Bộ Tài chính biện bạch cho mình", ông Phong nhận xét.

Ở góc nhìn khác, Tiến sĩ Nguyễn Quang A - Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển (IDS) - nhìn nhận trong bối cảnh nhập siêu cao như hiện nay, việc Bộ Tài chính tăng thuế nhập khẩu ôtô là hợp lý. Khi tăng thuế, giá xe nhập khẩu tăng lên, người tiêu dùng sẽ phải cân nhắc khi bỏ tiền ra mua. Trong thời điểm lạm phát cao, nền kinh tế khó khăn như hiện nay thì người dân, doanh nghiệp và các cơ quan chính quyền phải thắt lưng buộc bụng, hạn chế chi tiêu xa xỉ là điều cần thực hiện.

Tuy nhiên ông Quang A, "lẽ ra, Bộ Tài chính cần phải tăng cả thuế nhập khẩu linh kiện ôtô du lịch. Như vậy mới đúng chủ trương thắt lưng buộc bụng đối với cả người dân, doanh nghiệp và Chính phủ".

Theo ông, lượng xe ôtô du lịch (cả xe nội và xe ngoại) ít đi cũng không ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế, thậm chí còn tốt hơn cho giao thông. Tuy nhiên, nếu chỉ tăng thuế với ôtô nhập khẩu mà không tăng thuế nhập khẩu linh kiện thì vẫn chưa thể giảm được lượng lớn ngoại tệ chảy ra nước ngoài. Vì vậy ông Quang A cũng đi đến kết luận: Chính sách thuế một lần nữa lại bảo hộ cho sản xuất ôtô trong nước - một việc làm đã thất bại từ chục năm nay.

Một chuyên gia của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương đoán rằng có vẻ như Bộ Tài chính đang chịu nhiều sức ép trong điều hành. Tại thời điểm cuối năm 2007 khi VN đối mặt với nguy cơ lạm phát, Bộ Tài chính đã ba lần giảm thuế nhằm "ép" các liên doanh giảm giá bán. Thế nhưng trái với mong muốn của Bộ Tài chính, xe trong nước không giảm giá mà vẫn đắt hàng. Lần đầu tiên trong lịch sử các thành viên trong VAMA bán được trên 80.000 xe, gấp đôi năm 2006.

Mục tiêu chính không đạt được song động thái giảm thuế lại là bàn đạp để xe ngoại có cơ hội ồ ạt về thị trường. Lượng xe tăng lên theo từng tháng và chỉ tính riêng hai tháng đầu năm, con số này đã bằng cả 8 tháng đầu năm 2007 cộng lại.

Việc điều chỉnh thuế trong năm 2007 của Bộ Tài chính đã vấp phải sự phản ứng của các thành viên trong VAMA. Thậm chí, Chính phủ cũng hai lần có văn bản đề nghị Bộ Tài chính xem lại chính sách, đồng thời yêu cầu công bố lộ trình điều chỉnh thuế.

Hồng Anh - VNexpress